به گزارش خبرنگار کردپرس، با رشد افسار گسیخته شبکه های اجتماعی، دنیای رسانه دچار تغییرات فراوان هم از نظر محتوا و هم شکل ارائه، شد. با ظهور این رسانه ها نمای اطلاع رسانی و خبرنگاری هم تغییر کرد. در این بین تعدادی از رسانه ها با رویکردی مشخص و قانونی فعالیت خود را پیش بردند و اما تعدادی دیگر بدون هیچ چارچوب اخلاقی و قانونی مشخص به سمت رسانه نگاری زرد یا همان «توهین ناتمام» رفتند.

این رسانه ها نه تنها اثربخش نیستند بلکه روز به روز بار منفی خود را به روی شانه های مردم به ویژه توده جامعه می گذارند. بار منفی که با محتواهای فریبنده و هیجانی مخاطبان را به سمت خود می کشانند و هر چه مخاطب بیشتر شود محتواهای سمی پوچ هم اوج می گیرند یعنی در واقع رشد این رسانه های زرد به میزان جذب مخاطب بستگی دارد.  

محتواهایی که رسانه های زرد پخش می کنند نه فرهنگی اند و نه هنری… نه در بخش ورزشی قرار می گیرند نه حوادث و نه هیچ شاخه دیگری؛ این رسانه ها بیشتر به دنبال حواشی و مسایل حاشیه ساز هستند و برایشان مهم نیست در پس این مسایل، اصل ماجرا و واقعیت کدام است.  

گرچه این زردنویسی در رسانه های ارتباط جمعی هم وجود دارد اما امروزه این نوع کار معمولاً در رسانه های اجتماعی بیشترین بازخورد را به خود گرفته به طوری که در شبکه های اجتماعی تولیدکنندگان محتوای زرد از علاقه مردم به موضوعات خاص برای پربازدید کردن رسانه خود استفاده می کنند.  

رسانه زرد چیست؟

 رسانه های زرد به رسانه هایی گفته می شوند که با استفاده از روش های عوام گرایانه می کوشند تا مخاطب بیشتری را جذب کنند. علت عوام گرایانه بودن این است که چنین رسانه هایی بیشتر متکی به احساسات مخاطبان هستند تا منطق و علم و اخلاق و قانون… از اصلی ترین ویژگی های رسانه های زرد جلب توجه مخاطبان به هر قیمتی است.   یعنی اینکه گردانندگان این نوع رسانه تلاش می کنند به منظور افزایش بازدید و بازخورد، از تاکتیک هایی مانند جنجال سازی با تکیه بر احساسات زودگذر و تب دار و داستان پردازیهای دراماتیک بهره گیرند.  

در واقع برای تولید محتوای زرد به دو اصل اساسی نیاز است: “حاشیه و بزرگنمایی”. محتوای زرد در تمام موضوعات براساس این دو اصل شکل می گیرد؛ اما برای تولید محتوای زرد علاوه بر حاشیه و بزرگ نمایی از تیترهای خاص، استفاده از عکس های زیاد و توجه برانگیز و انتشار اخبار جنجالی و احساسات برانگیز، حوادث خشونت بار و تکان دهنده جنایی و سیاسی، تخریب و ترور شخصیت افراد، ورود به حریم ممنوعه مردم، داستان پردازیهای کشش دار و شگفت انگیز  بهره گرفته می شود.

رسانه های زرد، در جریان حوادث احساسات برانگیز، با تمام توان بر کوره احساسات مردم می دمند تا تعقل و حقایق در میان شعله های سرکش احساسات بسوزند. تولید محتوای زرد معمولاً براساس نیازهای هر جامعه و کشور متفاوت است و با ایجاد موج در جامعه، براساس حوادث جامعه جنجال ایجاد می کند. به طور کلی رسانه های زرد از تاکتیک هایی نظیر جنجال آفرینی خبری، شایعه، استفاده از عواطف مخاطبان و استفاده از عقاید و گرایش های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی استفاده می کنند.  
 

رسانه های زرد هوادار حاشیه سازی

در واقع با نگاهی به فعالیت رسانه های زرد از نظر روانشناختی و همین طور رسانه شناسی باید گفت این رسانه ها بر روان جامعه تأثیرات منفی بسیاری می گذارند. ابعاد این تأثیرات شامل «فردی، اجتماعی و فرهنگی» بوده و در تشدید آسیب های اجتماعی نقش پررنگی دارند.

این نوع رسانه ها بدون در نظر گرفتن اصول حرفه ای و اخلاقی معمولاً در مورد موضوعاتی مانند رسوایی، تهمت‌های جنسی، دلالی، شبهه وارد کردن به دیگران و استفاده از موضوعات احساسی و… محتوا منتشر می کنند. برای همین است که رسانه های زرد را به «توهین ناتمام» هم می شناسند و برخی آن ها را روشی غیراخلاقی می‌دانند که برای فریب مورد استفاده قرار می‌ گیرند.  

این رسانه ها با استفاده از روش های عوام گرایانه می کوشند مخاطبان بیشتری را جذب  کنند بی آنکه دغدغه انتقال اطلاعات درست، مصلحت های عمومی، توازن و بی طرفی و سود و زیان اجتماعی و اخلاقی آن را داشته باشند. رسانه های زرد که امروزه بیشتر از نوع رسانه های اجتماعی هستند معمولاً از معیار های علمی و روشنفکرانه پیروی نمی کنند. انتشار اخبار جنجالی و احساسات برانگیز، موضوعات هیجان آور، حوادث خشونت بار و تکان دهنده جنایی و سیاسی و به خصوص تمایل زیاد به پخش و نشر مسائل تحریک آمیز جنسی از ویژگی های عمده رسانه های زرد به حساب می آیند.

در واقع  به هر پیمانه که فضای سیاسی تنش زا و غبار آلود گردد؛ به همان پیمانه رسانه های زرد و زرد نویسان جامعه برای تیره تر کردن این فضا فعال تر می شوند؛ زیرا کانال تغذیه شان همین است. زردنویسان ماهر به خوبی می دانند که چگونه باید با انتشار یک تحلیل، مقاله یا گزارش، در زمان ها و مکان های مناسب احساسات مردم را بیشتر برانگیزانند. اهمیت موضوع و ابهام در قضیه، در زردنویسی از ارزش بالایی برخوردار است. همان چیزی که در شایعه نویسی هم نقش بارزی بازی می کند.  

پیام رسانه های زرد، اکثراً از طرف مخاطبان توده ای مورد استقبال قرار می گیرد چرا که این قشر از مخاطب چندان به دنبال چرایی و واکاوی اصل ماجرا نیستند.  

رسانه های زرد، طیف های مختلف دارد امروزه ما با انواع رسانه های زرد همانند رسانه های اجتماعی رو برو هستیم. رسانه هایی که اکثراً به زردنویسی روی می آورند. افشای اطلاعات خصوصی افراد، (آن بخش از زندگی خصوصی که قابلیت رسانه ای شدن را ندارد) تخریب چهره های مشخص سیاسی، به منظور دستیابی به اهداف خاص سیاسی، خصوصا در زمان انتخابات، حالات بحرانی، و وقوع حوادثی که تب جامعه را بالا می برد، همه از این دست رسانه ها هستند.  

رسانه هایی که بیشتر آسیب رسانند

به هر حال، آنچه مسلم است این هست که رسانه های زرد بیشتر آسیب رسان هستند تا آگاهی بخش و بیدار کننده. ترویج فرهنگ هتک حرمت، لمپنیسم زبانی، دور نگهداشتن مردم از اطلاعات معتدل و عقلانی و آموزش های نامناسب دیگر از جمله آسیب هایی به حساب می روند که توسط این نوع رسانه ها متوجه مخاطبان می گردد.

رسانه های زرد، همواره با انتشار مطالب غیر جدی و سرگرم کننده و یا مطالب تند، افراط گرایانه و احساسات برانگیز ذهن جامعه را به سوی بیراهه و عدم عوام زدگی می کشاند. پیچیدن زیاد به مسایل مربوط به فساد اخلاقی، شاخ برگ دادن به دوسویه های جنایی و توضیح دقیق روش های جانیان، تن فروشان و… که از خصومات رسانه های زرد هم محسوب می شود نه تنها مفید نیست؛ بلکه جنبه بد آموزی هم دارد و از نظر اخلاق حرفه ای رسانه نادرست تلقی می شود. بنای پیچیدن زیاد به مسایل از این دست، به هر انگیزه ای که باشد، شامل نوعی از تاکتیک های رسانه زرد می شوند و اذهان جامعه را مغشوش می کنند.

سواد رسانه راهکار مقابله با زردنویسی

رسانه های زرد وجود دارند و حذف شدنی هم نیستند اما می توان فعالیت چنین رسانه هایی را محدود کرد و مقابل آن ها ایستاد؛ برای این کار نیاز است مخاطبان سواد رسانه ای خود را افزایش دهند بدین صورت که بدانند هر مطلبی اولاً خبر نیست چرا که خبر شرایط و استانداردهای خود را دارد، دوماً منبع مطالب باید مشخص باشد و از هر منبعی پیام را نپذیرند و بدانند که خبر همیشه از منابع معتبر درج می شود، سوماً بدانند که رسانه های اجتماعی با رسانه های ارتباط جمعی یکی نیستند و فرآیند کاری هرکدام متفاوت است و نمی توان کارکرد یک صفحه اینستاگرامی را با کارکرد یک خبرگزاری یکسان دانست، چهارم اینکه بدانند هر پیامی که در رسانه های زرد درج می شود با چه هدف و انگیزه ای است؟ آیا اینکه مخاطب بداند فلان شخص با چه کسی رابطه دارد و یا زندگی اش چطور می گذرد، در روند زندگی اش تأثیرگذار است؟ یا دانستن این موارد منجر به رفع مشکلات می شود؟، پنجم اینکه مخاطب باید تشخیص دهد که خبر بر پایه هیجان و تهدید و توهین و تخریب قرار نمی گیرد و هیچ رسانه ای اجازه ندارد وارد حریم خصوصی دیگری شده و دست به ترور شخصیت اشخاص بزند و همین طور هیچ رسانه ای نمی تواند تنها بر مبنای شایعات و احساسات حرکت کند و مردم را درگیر حواشی سازد؛ لذا هر رسانه ای که چنین مواردی را انتشار می دهد در دسته رسانه های زرد جای گرفته و باید مخاطب از پذیرش چنین محتواهایی سرباز بزند.

در واقع همان طوری که “حاشیه و بزرگنمایی” دو ویژگی برای تولید محتوای زرد است باید دانست که “نادیده گرفتن و تحقیق کردن” هم دو اصل مهم در مقابله با رسانه زرد بوده و اینجاست که نقش مخاطب آگاه، مطالبه گر و قانونمند تعیین کننده خواهد بود. /

*گزارش: زیبا امیدی فر