به گزارش کردپرس، هفته‌ای که گذشت، حامل اخبار خوب، بد و مبهمی برای صنعت گاز عراق بود. با این حال، نکته‌ای که بیش از همه برجسته شد، این بود: حل بحران گاز، مهم‌ترین و عملی‌ترین اقدامی است که دولت عراق می‌تواند برای بهبود اقتصاد، محیط‌زیست و کیفیت زندگی شهروندان انجام دهد. اما مشکلات داخلی و بازیگران مداخله‌گر همچنان مانع تحقق این هدف می‌شوند.

گام‌های مثبت: سرمایه‌گذاری‌های جدید در پروژه‌های گازی

از نکات مثبت هفته گذشته، امضای قرارداد با شرکت آمریکایی SLB (شلمبرگر سابق) برای توسعه میدان گازی عکّاز در مرز سوریه بود که دارای منبعی عظیم است اما زمین‌شناسی پیچیده دارد. همچنین، محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق دو تأسیسات جدید فرآوری گاز را در استان بصره افتتاح کرد؛ از جمله در میدان فیحاء که شرکت اماراتی Dragon Oil در آن سهام‌دار است. شرکت آمریکایی HKN نیز توافقی برای افزایش تولید نفت و گاز در میدان حمرین واقع در استان صلاح‌الدین امضا کرد.

در اقلیم کردستان، شرکت HKN در ماه مه قرارداد توسعه میدان گازی میران را دریافت کرده بود، و شرکت Western Zagros نیز قراردادهایی برای میدان توپخانه امضا کرده است؛ دو مورد از بزرگ‌ترین ذخایر توسعه‌نیافته گاز در کل عراق. شرکت  Crescent Petroleum نیز کار در میدان چمچمال را پیش می‌برد، و در حال گسترش فعالیت خود در میدان کورمور است.

پیشرفت این پروژه‌ها نشانه‌ای از حل اختلافات میان دو حزب اصلی کردستان نیز بود: حزب دموکرات کردستان که کنترل مرکز اربیل، بخش نفت و اکثریت دولت اقلیم را در دست دارد، و اتحادیه میهنی کردستان که میادین گازی و مناطق عبور خط لوله را تحت کنترل دارد.

تهدیدات امنیتی: حملات پهپادی به زیرساخت‌های نفت و گاز کردستان

در سوی دیگر ماجرا، پهپادهایی ناشناس چندین میدان نفتی در اقلیم کردستان را هدف قرار دادند. گرچه این حملات تلفات جانی نداشتند، اما منجر به تعطیلی پیشگیرانه بیشتر تولید نفت در منطقه شدند. یکی از اهداف اصلی میدان سَرسَنگ بود که توسط HKN اداره می‌شود—شرکتی که از مدافعان سرسخت گرفتن حقوقش در بغداد و بهره‌گیری از فشار سیاسی آمریکا بوده است.

این حملات، سازمان‌یافته‌ترین و گسترده‌ترین حملات به زیرساخت‌های نفتی کردستان تاکنون بوده‌اند. پیش‌تر حملات بیشتر پراکنده و غیرهدایت‌شده بودند. مسئولیت این حملات به گروه‌های مسلح داخل عراق نسبت داده شده است که از پهپادهای خاص استفاده کرده‌اند، هرچند آنها مسئولیت را نپذیرفته‌اند. این گروه‌ها احتمالاً با اهدافی چون ضربه به منافع آمریکا، جلوگیری از همکاری کردها با اسرائیل و اعمال فشار بر دولت السودانی— به‌ویژه در آستانه انتخابات فدرال در نوامبر دست به این اقدامات زده‌اند.

تصمیم مبهم ترکیه؛ فرصتی برای گاز اقلیم؟

مسئله مهم دیگر، تصمیم ترکیه برای خروج از معاهده خط لوله نفت عراق-ترکیه در تابستان آینده است. این خط لوله از مارس ۲۰۲۳ به‌دلیل صدور حکم یک دادگاه خارجی علیه ترکیه تعطیل بوده است. اما چالش اصلی، نبود توافق میان بغداد و اربیل درباره نحوه صادرات، مالکیت نفت، تقسیم درآمد و موقعیت قراردادی شرکت‌های فعال در اقلیم است.

ترکیه به‌دنبال جایگزینی این معاهده با توافقی جامع‌تر است که شامل گاز و برق نیز بشود—اقدامی که می‌تواند بالاخره زمینه صادرات گاز اقلیم کردستان را پس از یک دهه مذاکره فراهم کند. اما بازی ترکیه پیچیده است؛ از یک سو تنش‌های داخلی عراق را مدنظر دارد، از سوی دیگر منافعش در سوریه، تعاملاتش با ایران، روسیه و اروپا، و بازار انرژی را همزمان دنبال می‌کند.

ریشه بحران: برق ناکافی و گاز تلف‌شده

عراق از زمان جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱) و خصوصاً پس از اشغال کشور از سوی آمریکا در ۲۰۰۳، نتوانسته برق کافی برای مردم خود تأمین کند. این کمبود در تابستان‌های داغ و کشنده به نارضایتی عمومی دامن زده و مانع توسعه اقتصاد غیرنفتی شده است.

بخش بزرگی از این بحران ناشی از کمبود گاز است. عراق سومین کشور جهان در هدر دادن گازهای همراه نفت است (پس از روسیه و ایران). این کار، علاوه بر ایجاد آلایندگی شدید، باعث اتلاف منابع قابل‌استفاده می‌شود.

عراق در تابستان مجبور است روزانه بیش از ۳۰۰ هزار بشکه نفت برای تولید برق بسوزاند—سوختی که می‌توانست صادر شود. اگرچه در سال‌های اخیر میزان جمع‌آوری گاز همراه نفت افزایش یافته، اما رشد همزمان تولید نفت باعث نشده مشکل به‌طور چشم‌گیری کاهش یابد. همچنین، با رشد سریع جمعیت، شکاف میان عرضه و تقاضا در برق و گاز بیشتر هم می‌شود. واردات گاز و برق از ایران که نقش حیاتی در جبران این کمبود دارد، به‌دلیل تحریم‌های آمریکا روزبه‌روز نامطمئن‌تر شده است.

گره‌گشایی از بحران: کلید در توسعه حوزه گاز است

ایالات متحده تلاش دیپلماتیک زیادی برای حل این بحران کرده است؛ از انگیزه‌های بشردوستانه تا منافع استراتژیک مانند حمایت از شرکت‌های آمریکایی. در این میان، توسعه بهینه منابع گازی اقلیم کردستان و دیگر مناطق عراق، کلیدی برای باز کردن قفل‌های اقتصادی و سیاسی متعدد است.

رابطه بغداد و اربیل می‌تواند با همکاری در حوزه گازی بهبود یابد. عراق می‌تواند از وابستگی به نفت فاصله بگیرد و انرژی پایدار برای صنایع فراهم کند. ترکیه نیز می‌تواند از منابع گازی بیشتر برای فروش مجدد به اروپا بهره ببرد. برای اروپا، این توسعه می‌تواند گامی دیگر در مسیر قطع وابستگی به گاز روسیه باشد.

با این حال، بی‌عملی بروکسل، مخالفت با استفاده از سوخت‌های فسیلی، و نگاه غیرواقع‌گرایانه آن مانع نقش‌آفرینی مؤثر اتحادیه اروپا در این فرآیند شده است. اگر شرکت‌های عربی، اروپایی، ترکیه‌ای و آمریکایی بتوانند میان بغداد، اربیل و آنکارا تعادل ایجاد کنند، مسیر روشنی پیش روی عراق خواهد بود. البته، این مسیر زمانی هموار می‌شود که تهدیدهای امنیتی ناشی از حملات پهپادی و گروه‌های مسلح مهار شوند.

منبع: روزنامه نشنال

نویسنده: روبین میلز، کارشناس حوزه نفت و گاز