به گزارش کردپرس، ایالات متحده و متحدانش با امضای مجموعه‌ای از قراردادهای انرژی و زیرساختی جدید، بار دیگر گام‌های بلندی برای تقویت نفوذ خود در عراق و به‌ویژه منطقه نیمه‌مستقل کردستان برداشته‌اند. شرکت‌های بزرگ آمریکایی مانند شورون (Chevron)، اس‌ال‌بی (SLB) و بیکر هیوز (Baker Hughes) طی هفته‌های اخیر وارد فاز جدیدی از همکاری با دولت عراق و حتی اقلیم کردستان شده‌اند، در حالی‌که رقابت با چین و روسیه برای کنترل منابع نفت و گاز این کشور، وارد مرحله‌ای تعیین‌کننده شده است.

دو راهبرد متضاد برای قلب خاورمیانه

در قلب این تحولات، دو راهبرد ژئوپلیتیکی کاملاً متضاد از سوی قدرت‌های بزرگ جهانی در جریان است:

• راهبرد چین و روسیه: پکن و مسکو خواهان پایان وضعیت نیمه‌مستقل اقلیم کردستان هستند و تلاش دارند این منطقه را به‌عنوان یک استان معمولی در ساختار دولت مرکزی عراق ادغام کنند. هدف نهایی آن‌ها، اخراج کامل شرکت‌های غربی از عراق یکپارچه‌شده و پایان دادن به هژمونی غرب در خاورمیانه عنوان شده است.
• راهبرد آمریکا و متحدانش: در مقابل، واشنگتن تلاش دارد استقلال عمل اقلیم کردستان را حفظ کرده و آن را به اهرمی برای گسترش نفوذ در سراسر عراق بدل کند. هدف آمریکا این است که کردستان شرکت‌های چینی و روسی را از منطقه بیرون کند و سپس همین روند را به سایر مناطق عراق گسترش دهد.

نمونه بارز این بازی را می‌توان در مورد شرکت انرژی آمریکایی HKN مشاهده کرد. در همان روزی که میدان «سرسنگ» این شرکت در اقلیم کردستان هدف حمله پهپادی قرار گرفت (که اربیل آن را کار شبه‌نظامیان عراقی دانست و بغداد آن را رد کرد)، HKN هم‌زمان قراردادی با شرکت نفتی دولتی عراق برای توسعه میدان نفتی «حمرین» در استان صلاح‌الدین امضا کرد. پیش از آن نیز بغداد این شرکت را به دلیل همکاری با اقلیم کردستان در پروژه گاز «میران» تهدید به پیگرد حقوقی کرده بود.

فشارهای مالی هدفمند بر اقلیم کردستان

بغداد، با حمایت چین و روسیه، تلاش می کند با اعمال فشارهای مالی و حقوقی، اقلیم کردستان را وادار به تمکین کامل به دولت مرکزی کند. آخرین اقدام در این راستا، احیای توافق موسوم به «نفت در برابر بودجه» است که از سال ۲۰۱۴ تاکنون چندین‌بار محل نزاع بوده است.

بر اساس این طرح، تمامی نفت تولیدشده در اقلیم باید به شرکت بازاریابی دولتی عراق (SOMO) تحویل داده شود و در مقابل، بغداد مبلغ ۱۶ دلار برای هر بشکه ـ نقداً یا به‌صورت غیرنقدی ـ به اقلیم پرداخت کند، مشروط به تحویل حداقل ۲۳۰ هزار بشکه در روز. با این‌حال، دولت عراق سابقه‌ای طولانی در نپرداختن سهم اقلیم دارد و این مسئله بارها باعث تضعیف مالی اربیل و تضعیف موقعیت شرکت‌های غربی در منطقه شده است.

قانون جدید نفت: پایانی بر استقلال انرژی اقلیم

در ۲۱ فوریه ۲۰۲۴، دیوان عالی فدرال عراق با صدور احکامی سرنوشت‌ساز، عملاً هرگونه استقلال مالی ـ نفتی اقلیم کردستان را باطل اعلام کرد. این احکام تصریح می کنند که اقلیم باید همه درآمدهای نفتی و غیرنفتی خود را به بغداد تحویل دهد. در ادامه، محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق با معرفی «قانون نفت یکپارچه» اعلام کرد که از این پس تمامی سرمایه‌گذاری‌ها و تولیدات نفت و گاز در عراق ـ شامل اقلیم کردستان ـ تحت کنترل دولت مرکزی و وزارت نفت آن خواهد بود. وی از این قانون به‌عنوان «عامل قوی برای وحدت عراق» یاد کرد.

چرا عراق برای شرق و غرب اهمیت استراتژیک دارد؟

اهمیت عراق فراتر از منابع عظیم نفتی آن است که طبق آمار رسمی ۱۴۵ میلیارد بشکه (و احتمالاً تا ۲۱۵ میلیارد بشکه) برآورد شده‌اند. موقعیت ژئوپلیتیکی عراق ـ به‌ویژه مجاورت با سوریه، ترکیه و مسیرهای انتقال انرژی ـ آن را به نقطه اتصال راهبردی شرق و غرب تبدیل کرده است. چین در قالب پروژه «کمربند و جاده»، حضور خود را از طریق قراردادهایی مانند «نفت در برابر بازسازی» (۲۰۱۹) و «چارچوب همکاری عراق ـ چین» (۲۰۲۱) در عراق تثبیت کرده است.

در این شرایط، ایالات متحده نیز برای ممانعت از پیشروی پکن و مسکو در عراق و تقویت جایگاه ژئوپلیتیک خود، موج جدیدی از سرمایه‌گذاری‌ها و همکاری‌ها را کلید زده است.

موج جدید حضور شرکت‌های آمریکایی

• شورون: دولت عراق با این شرکت آمریکایی یک یادداشت تفاهم درباره توسعه میدان نفتی عظیم «ناصریه» و میدان «بلد» امضا کرده است.
• اس‌ال‌بی: این شرکت قراردادی برای توسعه تولید گاز در میدان استراتژیک «عکاز» امضا کرده است. این میدان پیش‌تر تحت قرارداد با یک شرکت اوکراینی بود.
• بیکر هیوز: نمایندگان این شرکت در دیدار با نخست‌وزیر السودانی، درباره همکاری‌های بالقوه در زمینه توسعه میادین نفتی و جمع‌آوری گاز همراه مذاکره کردند.

به گفته منابع امنیتی و انرژی در واشنگتن و لندن، «قراردادهای بیشتری» در راه است. تضعیف نفوذ روسیه و آغاز طرح بازسازی تحت حمایت آمریکا در سوریه، شرایط را برای بازیابی نفوذ غرب در عراق بسیار مساعد کرده است.

رقابت میان شرق و غرب بر سر منابع انرژی عراق و اقلیم کردستان، به نقطه‌ای رسیده که هر قرارداد نفتی می‌تواند پیامدهای ژئوپلیتیکی گسترده‌ای داشته باشد. در حالی‌که چین و روسیه تلاش می‌کنند اقلیم کردستان را در ساختار دولت مرکزی ادغام کنند، ایالات متحده و متحدانش بر حفظ نقش مستقل این منطقه به‌عنوان نقطه اتکایی برای نفوذ بیشتر در عراق متمرکز شده‌اند. آینده انرژی عراق، در گرو برنده شدن یکی از این دو راهبرد خواهد بود.

منبع: اویل پرایس