کردپرس - سال‌هاست که شاهد برگزاری حماسه عظیم و بی‌نظیر اربعین حسینی هستیم؛ پدیده‌ای که نه‌تنها در جهان اسلام بلکه در سطح بین‌المللی به عنوان بزرگ‌ترین تجمع انسانی شناخته می‌شود. در این سال‌ها، زوایای عرفانی، مذهبی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و هنری این رخداد مورد توجه قرار گرفته‌اند، اما کمتر به بُعد مدیریتی آن به‌عنوان یک مدل موفق و قابل تعمیم پرداخته شده است.
مدیریت اربعین؛ تلفیق مردم‌محوری و حکمرانی هوشمند
«مدیریت اربعین» نمونه‌ای نادر از هم‌افزایی میان مردم، دولت، نهادهای حاکمیتی، نیروهای انتظامی و امنیتی، و حتی همکاری بین‌المللی میان ایران و عراق و پاکستان است. این مدل مدیریتی با وجود پیچیدگی‌های لجستیکی، امنیتی، فرهنگی و سیاسی، هر سال با کیفیتی بهتر از سال قبل اجرا می‌شود. ویژگی‌های برجسته این مدیریت عبارت‌اند از:
- مشارکت داوطلبانه و گسترده مردم در خدمات‌رسانی، از موکب‌داری تا حمل‌ونقل و تغذیه
- انعطاف‌پذیری ساختارهای رسمی در مواجهه با نیازهای لحظه‌ای و غیرقابل پیش‌بینی
- هماهنگی فراملی میان دو کشور با تفاوت‌های ساختاری و سیاسی
- اعتماد عمومی بالا به نهادهای اجرایی و مردمی
- مدیریت بحران در شرایط فشار بالا بدون اختلال گسترده
آیا می‌توان این مدل را به سایر حوزه‌ها تعمیم داد؟
پرسش بنیادینی که مطرح می‌شود این است: آیا می‌توان این شکل از مدیریت خارق‌العاده را در سایر عرصه‌های حیاتی کشور مانند اقتصاد، صنعت، کشاورزی، آموزش و پرورش، بهداشت و درمان، مسکن و... پیاده‌سازی کرد؟
پاسخ به این پرسش نیازمند مطالعه علمی، تطبیقی و چندرشته‌ای است. متخصصان مدیریت، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان اجتماعی، و تحلیل‌گران سیاست عمومی باید گرد هم آیند تا:
- مولفه‌های کلیدی این مدل مدیریتی را استخراج کنند
- آن را با الگوهای رایج مدیریتی در جهان مقایسه نمایند
- نقاط قوت و ضعف آن را در شرایط غیرمذهبی و غیرمناسبتی آزمایش کنند
- امکان نهادینه‌سازی آن در ساختارهای رسمی کشور را بررسی کنند
خطر ساده‌سازی و شعارزدگی
نباید این پدیده را صرفاً با افزودن واژگانی چون "جهادی" یا "انقلابی" تقلیل داد. چنین برچسب‌هایی اگر بدون تحلیل علمی و عملیاتی همراه باشند، نه‌تنها کمکی به فهم و توسعه مدل نمی‌کنند، بلکه موجب تحریف و بی‌اثر شدن آن در عرصه‌های دیگر خواهند شد.
مسیر پیشنهادی برای بهره‌برداری ملی
برای تبدیل مدیریت اربعین به یک الگوی ملی، موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
- تشکیل مرکز مطالعات مدیریت اربعین با رویکرد بین‌رشته‌ای
- برگزاری همایش‌های علمی و کاربردی با حضور مدیران اجرایی، موکب‌داران، و نخبگان فکری
- تهیه مستندات و داده‌های تجربی از سال‌های مختلف برگزاری این مراسم
- طراحی مدل‌های آزمایشی در حوزه‌های دیگر مانند مدیریت بحران، آموزش مشارکتی، یا خدمات سلامت
مدیریت اربعین نه‌تنها یک تجربه موفق در حوزه مناسک مذهبی است، بلکه می‌تواند به عنوان نقطه عزیمت یک نظریه مدیریتی بومی، مردمی و کارآمد برای اداره کشور در نظر گرفته شود. عبور ساده از کنار این تجربه، غفلت از یکی از ظرفیت‌های راهبردی ملی است.
نظر شما